طبقه متوسط جدید و بی ثباتی در ایران(1357-1320)

رویارویی ایرانیان در سال های آغازین قرن نوزدهم میلادی با دنیای غرب و مولود مشخص و برجسته ی آن که تجدد خوانده می شد، سبب ساز ظهور و بروز جریانی شد که با عنوان نوسازی شناخته می شود. اگر چه در ابتدا آشنایی ایرانیان با پدیده ی نوسازی در قالب رویه های نظامی و تکنیکی بود، اما به تدریج، این جریان به سایر حوزه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز کشیده شد و زمینه را برای تولد گروه جدیدی در ساختار قشربندی اجتماعی ایران فراهم ساخت که بعدها طبقه ی متوسط جدید خوانده شدند. این گروه در عصر پهلوی دوم و بر اثر اصلاحات و گسترش نظام آموزشی و اداری از نظر کمّی توسعه یافت و در آستانه ی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 و در ائتلاف با طبقه ی متوسط سنتی، نقش مهمی در شکل دهی و سرانجام پیروزی آن ایفا کرد. بنابراین پژوهش حاضر سعی دارد از رهگذر مطالعه ی مختصات و ویژگی های این طبقه و نحوه ی برخورد رژیم پهلوی با مجموعه خواست ها، تقاضاها و آرمان های آنان، به ارزیابی نقش طبقه ی متوسط جدید در ایجاد ثبات و بی ثباتی سیاسی در دوره ی 37 ساله ی میان سال های 1357-1320 بپردازد. همچنین فرضیه ی بنیادین ما در این نوشتار، بر خطای راهبردی محمدرضا پهلوی و دستگاه سیاست سازی او در گسترش کمی طبقه ی متوسط و عدم پاسخگویی به تقاضاهای کیفی و اساسی آنان استوار است.